Inicjator, projektant, budowniczy i opiekun Pomnika Lotnika w Michalinie
21.01.1905 — 20.03.1995
Dnia 20 marca 1995 roku, w Michalinie koło Otwocka, zmarł w wieku 91 lat kpt. Bronisław Kowalski — żołnierz Armii Krajowej, bohater Powstania Warszawskiego, działacz społeczny i miłośnik natury oraz prezes lokalnego koła Ligi Ochrony Przyrody, zostawiając za sobą wielu bliskich przyjaciół w Afryce Południowej.
Urodził się 21 stycznia 1905 roku w Warszawie, gdzie w 1919 roku ukończył szkołę podstawową. Uczył się ślusarstwa, a następnie podjął pracę w Polskich Kolejach Państwowych. W latach 1927-28 służył w 45. Pułku Piechoty w plutonie łączości wojska polskiego uzyskując stopień kaprala. W 1939 roku, jako kolejarz został zmobilizowany i brał udział w kampanii wrześniowej do 14/09/1939. Następnie był żołnierzem armii podziemnej w Związku Walki Zbrojnej, a od lutego 1942 roku w Armii Krajowej pod pseudonimem “Bufor”. Jako partyzant Armii Krajowej brał udział w odbieraniu zrzutów broni i amunicji. W jego domu znajdowała się tajna stacja nadawczo-odbiorcza “Eureka”.
Bronisław Kowalski — to postać niezwykła, niemal romantyczna. O jego istnieniu i działalności dowiedzieliśmy się w Johannesburgu w latch 70., ze wzmianki jaka ukazała się w komunikacie londyńskiej komisji Grobów Żołnierzy II wojny światowej. Donoszono tam, że p. Bronisław Kowalski własnoręcznie wystawił w Michalinie pod Warszawą pomnik w miejscu, gdzie został zestrzelony bombowiec południowo-afrykański niosący broń, amunicję i leki obrońcom Warszawy w sierpniu 1944 roku.
Za pośrednictem ks. Jaworskiego udało nam się uzyskać adres p. Kowalskiego (Słoneczna 8, Józefów k. Otwocka) i nawiązała się korespondecja pomiędzy p. Bronisławem Kowalskim a Komitetem Lotów nad Warszawę w Johannesburgu. Najbardziej zainteresowaną osobą był Major Jack van Eyssen, pilot i dowódca bombowca liberator, zestrzelonego w Michalinie. Z dwoma członkami załogi uratował się on skacząc ze spadochronem z płonącego samolotu. Trzech członków załogi zginęło, wśród nich Bob Hamilton, lat 21, pomocnik pilota. Było to w nocy 14/15 sierpnia 1944 roku. Kpt. Bronisław Kowalski ze swym patrolem był pierwszy na miejscu katastrofy. Zorganizował on pomoc uratowanym członkom załogi oraz ich przemyt do terenów okupowanych przez wojska sowieckie.
W latach powojennych p. Bronisław Kowalski spędził długie miesiące i lata przy budowie pomnika w miejscu, gdzie runął zestrzelony bombowiec van Eyssena. Pracował sam, nie tylko bez pomocy, ale pokonując niezliczone trudności i szykany władz oraz lokalnych wandali. Obliczył on, że w sumie przeszedł dystans 900 km między swoim domem a miejscem budowy pomnika, nazwanym później Wzgórzem Lotników. Równocześnie rozpoczął kolekcję wszylkich memorabilii dotyczących tego epizodu. Są one przechowywane w części jego domu, przeznaczonej na muzeum.
W okresie następującym po “odkryciu” działalności Bronisława Kowalskiego rozpoczęliśmy starania o zaproszenie go do Afryki Południowej. Zamiar ten — po pokonaniu niezliczonych trudności — został urzeczywistniony w sierpniu 1984 roku. W roku tym wypadła 40. rocznica lotów nad Warszawę. Pan Bronisław Kowalski, mający wówczas 80 lat, był honorowym gościem, podejmowanym uroczyście zarówno przez Polaków jak i przez władze południowo-afrykańskie. Nic jednak nie mogło zrównać chwili spotkania pana Bronisława Kowalskiego z Jack van Eyssen’em. Po 40 latach, ci dwaj uczestnicy dramatu, jaki rozegrał się pod Warszawą 40 lat wczaśniej — padli sobie w ramiona.
W okresie następnych lat działalność p. Bronisława Kowalskiego nabrała rozgłosu, a pomnik na Wzgórzu Lotnika w Michalinie stał się miejscem dorocznych obchodów z udziałem władz polskich i wysokich gości zagranicznych. Jack van Eyssen brał w tych obchodach udział dwukrotnie, ostatnio w 50. rocznicę lotów nad Warszawę we wrześniu 1994 roku. Pan Bronisław Kowalski również brał w nich udział, jakkolwiek w stanie zupełnego osłabienia. Umysł jego jednak działał sprawnie.
Do ostatnich chwil życia prowadził pan Bronisław bardzo ożywioną korespondencję z przyjaciółmi w Afryce Południowej. Stał się on znanym i w Polsce. Miejmy nadzieję, że zbudowany przez niego pomnik i muzeum znajdą się pod należytą opieką, jako dzieła jego życia i cenne pamiątki historyczne.
Bronisław Kowalski — to nierozerwalna część historii bohaterskiego Powstania Warszawskiego, jak również cenna więź historyczna z lotnictwem południowo-afrykańskim, którego wyczyny na rzecz walczącej Warszawy w 1944 roku są uwiecznione w historii II wojny światowej. Za walkę z okupantem hitlerowskim Bronisław Kowalski został uhonorowany odznaczeniami w kraju i za granicą: Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Walecznych, medalem “Za udział w wojnie obronnej 1939”, Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Stopień kapitana tytularnego nadany został p. Bronisławowi Kowalskiemu przez prezydenta R.P. w Londynie. Przed kilku laty Bronisław Kowalski został odznaczony Orderem Dobrej Nadziei (Order of Good Hope) wręczonym mu przez ambasadora RPA w Warszawie.
Żegnamy Cię, Bronku, z uznaniem i wdzięcznością. Życiem swoim dałeś przykład następnym pokoleniom. Odpoczywaj w pokoju.
Zygmunt Fudakowski, Staszek Czuba
Notatnik Technika, nr 19, 1995
Warsaw Flights 